Szyb Maciej jest częścią układu wentylacyjnego dawnej kopalni „Concordia”, teraz zespołu kopalń pod nazwą „Pstrowski”.

   Istota systemu wentylacji chodników kopalni przedstawiona jest poniżej.

    Każdy z szybów jest zbudowany podobnie, tzn. ma przedziały klatkowe jak i pomocnicze. Jednocześnie służą jako przewody wentylacyjne którymi przetłaczane jest powietrze.

    Zespół Szybu .Maciej znajduje się w zachodniej części Zabrza. Powstał na terenie Maciejowa, w północnej części dzielnicy. Nazwa dzielnicy „Maciejów” pochodzi od imienia patrona kościoła parafialnego – św. Macieja.

   Szyb został zbudowany w roku 1922 bezpośrednio przy dzisiejszej ul. Srebrnej, po jej wschodniej stronie.

 W rejonie tym pozostają również inne obiekty produkcyjne, usługowe i handlowe zlokalizowane w granicach rozległej strefy przemysłowo-usługowej, rozciągającej  się po północnej stronie drogi krajowej E 40.

 Zespól Szybu .Maciej" tworzy małą jednostkę, będącą  pozostałością po dawnym szybie kopalni węglowej.

   Układ przestrzenny zakładu porządkują dwie osie ukierunkowane zgodnie do wydłużenia całości planu. W układzie tym, najstarszą część struktury wyznacza kilka małych i średnich obiektów. Pochodzą one zasadniczo z głównej fazy budowy zespołu tj. z początku lat 20-tych XX w.

   Do grupy tych obiektów należy nadszybie z wieżą wyciągową szybu Maciej

maszynownia szybu Maciej

   budynek wentylatora, budynek magazynowy, budynek odżeleżniacza 

   W latach po drugiej wojnie światowej zespół został powiększony o stację uzdatniania wody, rozdzielnię, szatnię z łaźnią oraz o obiekty nowego wentylatora.

   W wyniku następnych zmian, wyburzony został budynek najstarszej szatni i łaźni zlokalizowany w zabudowie przyulicznej, pomiędzy obiektami w sąsiedztwie nadszybia a stacją uzdatniania wody.

   Głównym i największym elementem należącym do pierwotnej struktury zespołu jest budynek nadszybowy z integralnie z nim powiązaną wieżą wyciągową szybu stanowiącą dominantę wysokościową.

   Nadszybie było głównym obiektem technologicznym. Od północy do nadszybia przylega budynek najstarszego wentylatora z dobudowanym po drugiej wojnie światowej segmentem nowego wentylatora dostawionym wraz z partią dyfuzorów od strony zachodniej.

   Do segmentu pierwotnej części wentylatora dobudowany został również budynek łaźni i szatni. Po południowej stronie do nadszybia dostawiona została portiernia, stanowiąca obecnie niski i połączony z nadszybiem segment - początkowo portiernia była budynkiem wolnostojącym. Inne obiekty zostały rozplanowany na drugiej osi. Na wysokości nadszybia, od wschodu powstała maszynownia z halą przetwornic i częścią transformatorów. Na północ od niej zbudowany został budynek magazynowy, a w jeszcze większym oddaleniu budynek odżeleźniacza. W skład obecnego zespołu wchodzą dodatkowo inne obiekty powstałe po drugiej wojnie światowej. Mieści się w nich stacja uzdatniania wody zlokalizowana skrajnie od północy w zabudowie przyulicznej, rozdzielnia zlokalizowana na południe od nadszybia oraz kolejne warsztaty, garaże i biura wykazujące charakter współczesny.

   Budynki najstarszej części zespołu są w większości obiektami murowanymi. Zbudowane zostały z cegły ceramicznej bez tynkowania elewacji. W budynku nadszybowym zastosowana została konstrukcja szkieletowa wykonana ze stali z ceglanym wypełnieniem.

   Budynek odżeleźniaczy został znacznie rozbudowany oraz otynkowany. Zabudowę zróżnicowano pod względem wysokości utrzymując ją najczęściej na poziomie jednej bądź dwóch kondygnacji. Większą liczbę kondygnacji przewidziano w nadszybiu oraz niektórych segmentach współczesnych. Przez dach nadszybia przenika trzon stalowej wieży wyciągowej szybu, z zastrzałami dostawionymi od strony wschodniej. Budynki w większości posiadają dachy dwuspadowe zabudowane szczytowo. Nadszybia nakryto dachem zabudowanym kalenicowo w stosunku do drogi. W pokryciach dachów zastosowano papę.

   Zwiedzany szyb Maciej jest częścią dzisiejszej kopalni „Pstrowski”, spadkobierczyni pięciu dawnych kopalń: „Concordia”, „Ludwik”, „Jadwiga”, „Mikulczyce” i „Rokitnica”.

Kalendarium rozbudowy kopalni „Pstrowski”

 1801 r. - nadanie J. Hofrichterowi pola "Amalia" i rozpoczęcie eksploatacji złóż węglowych. Na skutek trudnych warunków geologicznych wydobycie prowadzono z przerwami.

wg Jarosa pole nie było eksploatowane aż do lat 40-tych XIX w.

1826 r. – hr. Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck kupił folwark zabrski oraz pole górnicze "Benigna". W niedługim czasie został właścicielem następnych nadań

1828 r. - hr. Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck został właścicielem nadania "Concordia" (11 8.06. 1828r, jego powierzchnia wynosiła 1,5 km2).

1841 r. - hr. Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck buduje kopalnię "Concordia". Zgłębiono dwa szyby – "Julia" i "Karol". Posiadały 67m głębokości

 1843 r. - w kopalni "Concordia" uzyskano pierwszy urobek. Dalsza rozbudowa kopalni

 1848 r. - hr. Gwidon Henckel von Donnersmarck (syn hr. Karola Łazarza) uruchomił kopalnię "Concordia”

 1850 r. - hr. Gwidon Henckel von Donnersmarck uzyskał nadanie "Michael". Budowa kombinatu hutniczego - uruchomienie huty i koksowni

 1851 r. - połączenie sąsiadujących kopalń "Concordia" i "Michael"

 1857 r. - rozpoczęcie dalszego wydobycia w kopalni "Concordia"

 1873 r. - utworzenie spółki akcyjnej "Donnersmarckhuette" AG. Kopalnia "Concordia" włączona do spółki wraz z hutą i koksownią. Dalsza rozbudowa kopalni

 1874 r. - w kopalni powstał nowy szyb - "Schmidschacht (drążono go od 1872r). Posiadał głębokość 41 m.

 1876 r. - kopalnia "Amalia" połączona z kopalnią "Concordia"

 1880 r. - szyb "Julia" osiągnął głębokość 235m

 ok.1900 r. istniały szyby wentylacyjne "Gtrenz", "Karol". W kopalni pracowały pierwsze urządzenia zasilane energią elektryczną

 1901 r - powstał nowy szyb wentylacyjno – podsadzkowy 

 1913 r. - do kopalni "Concordia" należały pola górnicze "Concordia", "Michael", "Borsig II", "Ludwik II", "Ludwik III”, "Emmy II", "Mont Avon II", "Johann August", "Królowa Wiktoria" oraz skonsolidowane pole "Belfort" (nadanie pola "Belfort" w 1916 r.). Istniały szyby "Concordia" – 575m, "Julia" - 255m, "Schmidt" - 141 m, "Wetter" - 87m, "Karl" - 67m, "Guido" - 30m, "Grenz" - 33m, "Michael" - 60m, "Rodon" - 60m.

 1922 r. – ukończenie budowy szybu wentylacyjnego o obecnej nazwie  "Maciej". 

Osiągnął on głębokość 190 m i został połączony przekopem z poziomem 235 m. Szyb otrzymał elektryczną maszynę wyciągową. W czasie wojny budynki uległy częściowej dekapitalizacji a sama kopalnia została zalana . Zniszczone bowiem zostały źródła zasilania pomp odwadniających wyrobiska. Zniszczona też została dokumentacja techniczna i geologiczna.

do 1980 r. – szyb był częścią kop. Pstrowski

 1992 r. - zapadła decyzja o likwidacji szybu ,,Maciej” wraz z zespołem zabudowy powierzchni.

 1993 r. - likwidacja szybu z przekształceniem w studnię głębinową. Szyb został zlikwidowany od dna do głębokości 110m.

W górnej jego części powstało ujęcie wody pitnej o średnicy 4,3m, z pompami głębinowymi. Woda zostaje odpompowana na powierzchnię i trafia do stacji uzdatniania znajdującej się w pobliskim budynku. Ze stacji woda trafia do sieci. Wyrobiska zostały odcięte

 1993 r. - oddanie studni głębinowej do eksploatacji.

 1997 r. - odbiorcą wody było Rejonowe Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Zabrzu.