„GLIWICKIE METAMORFOZY”

Szkoła IX ob. SP 9 – ul. Sobieskiego

Anna Kołodziej

tłum.: Staflik

Zdjęcia: Marian Jabłoński

Marek Kołodziej

XI.2006

www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  


       

       

   Powstanie budynku, w którym mieści się szkoła podstawowa nr IX, spowodowane było potrzebą odciążenia innych gliwickich szkół nr I i nr IV. Taka sytuacja doprowadziła do rozpoczęcia w dniu 25 czerwca 1906 roku budowy 24 klasowej szkoły. Pośpiech, związany z jej budową, odzwierciedlała umowa, która zobowiązywała budowniczych. Mówiła ona o tym, aby do końca roku szkoła była „pod dachem”. W razie niedotrzymania umowy, budowniczy zobowiązani byli płacić karę grzywny za każdy dzień zwłoki. Szkołę budował, według projektu wykonanego przez radcę budowlanego Kranza, mistrz budowlany Scheer. Powstawała ona przy ówczesnej ulicy Freundstrasse (późniejszej Schwerinstrasse). 

       

 

1911 r.

 

1939 r.

 

2001 r.

   Zbudowany został budynek dwupiętrowy, usytuowany w odległości 25 metrów od ulicy (część tej przestrzeni zajmował i zajmuje obecnie ogród). 

   Ulica przed szkołą została wyłożona drewnianą kostką, w celu wyciszenia wszelkich możliwych hałasów. Wysokość budynku wyniosła 15,75 m (mierzona od strony ulicy), natomiast wysokość pomieszczeń wyniosła 4,30m (piwnic 3,30). W celu osiągnięcia dobrego oświetlenia pomieszczeń znajdujących się w piwnicy obniżono teren przed szkołą o około 0,5 m, zaś w okolicy okien piwnicznych założono trawniki.

   W szkole mieściły się, jak już wcześniej wspomniano, 24 klasy oraz dodatkowo szkoła gospodarstwa domowego, gabinet dyrektora, pokój nauczycielski, gabinet pomocy naukowych, natryski, szatnie i pokój przeznaczony dla nauczycielek. Wraz ze szkołą zbudowano również  salę gimnastyczną z pokojem dla nauczyciela, umywalnią, szatnią oraz ubikacjami.

   Sala gimnastyczna była dostępna z korytarza szkoły oraz z dziedzińca szkolnego.

   Ponadto w piwnicy znajdowała się kotłownia, składzik węgla, komora świeżego powietrza (zbudowana w celu umożliwienia wentylacji pomieszczeń przeznaczonych na klasy), pralnia, kuchnia z jadalnią (dla dzieci jedzących obiady w szkole), natryski z szatnią, 3 piwnice (które wykorzystywane  były w celach gospodarczych) oraz mieszkanie woźnego (składające się z 2 pokoi i kuchni oraz przedpokoju, z którego można było bezpośrednio wyjść na ulicę). Z powodu spadku ulicy, mieszkanie znajdowało się na jej poziomie. W obecnej chwili w tych pomieszczeniach dawnego mieszkania znajduje się świetlica dla dzieci.

   Na parterze znajdowało się 8 klas, biblioteka oraz dwa wyjścia na ulicę. Na I i II piętrze znajdowało się po 8 klas. Ponadto na pierwszym piętrze  znajdowały się pokoje przeznaczone dla dyrektora oraz nauczycieli i nauczycielek. Na II p. umieszczono natomiast gabinet w którym przechowywano pomoce naukowe i gabinet zbiorów.

   Ubikacje umieszczono w budynkach na podwórzu szkolnym - w części dla chłopców znajdowało się 22 oczek oraz pisuar, w części przeznaczonej dla dziewcząt 36 oczek, nauczyciele mogli korzystać z 2 oczek i pisuaru, dla nauczycielek przygotowane zostały 2 oczka oraz stworzona była osobna ubikacja do użytku woźnego i jego rodziny.

   Podłogi w klasach zostały wyłożone parkietami (z amerykańskiej sosny), natomiast korytarze zdobiły płytki ceramiczne.

   W piwnicach i korytarzach zamontowano pojedyncze okna, zaś w pomieszczeniach przeznaczonych dla personelu oraz uczniów zamontowane były okna podwójne.

   Szkołę ogrodzono od sąsiednich parcel murem, od strony ulicy natomiast ogrodzenie było żelazne (na betonowej podmurówce).

   Ściany budynku urozmaicono  białą cegła, będącą kontrastem dla cegły czerwonej, oraz białym, sztucznym kamieniem. Na dwóch ozdobnych szyldach, mieszczących się na froncie szkoły, umieszczone zostały napisy  "Volksschule IX" i "Erbaut 1906/7", z których do teraz przetrwała jedynie data.

   Dach budynku pokryty został, pomimo licznych sprzeciwów (gdyż dach kościoła pokryty tym samym materiałem wytrzymał 57 lat), blachą miedzianą.

   Budynek został oddany do użytku dnia 8 października 1907 roku. Oszacowano, że koszty jego budowy pochłonęły 355 800 marek. 

   Szkoła była szkołą katolicką. Nazywano ją też tzw. "szkołą elementarną" (Elementarschule) lub też używano nazwy "szkoła powszechna" (Volksschule). Źródła historyczne podają, że była to szkoła z tzw. podwójnym systemem nauczania (Doppelsystem). Edukacja trwała 7 lat (do roku 1902 szkoła elementarna obejmowała 6 klas). Do rejonu tej szkoły należały dzisiejsze ulice: Klasztorna, Kozielska, Kościuszki, Styczyńskiego, Ligonia, Zawiszy Czarnego, domy wokół wieży ciśnień oraz w okolicy Cmentarza Centralnego.

   W szkole powstał, sfinansowany przez władze miasta, ogród botaniczny i warzywny. Mieściła się w niej również, jedna z nielicznych w Gliwicach, świetlica, w której dzieci mogły poczekać na powrót rodziców z pracy. Wielokrotnie w prasie znajdowały się pochwały tej placówki. Świetlica miała swojego opiekuna, natomiast dzieci uczęszczające do niej otrzymywały pomoc w odrabianiu zadań domowych, mogły spożyć posiłek oraz wziąć udział w konkursach i zabawach (placówka była wyposażona w różnego rodzaju gry). Do świetlicy uczęszczało około 50 dziewcząt oraz 50 chłopców.

   Książka adresowa Gliwic z 1910 roku podaje nazwiska grona pedagogicznego :

rektor - Robert Urbanek (zam. Friedrichstr. 6 / Kosciuszki)

nauczyciele - Boemisch, Borkert, Fischer, Galle, Kraus, Langer, Pauldrach, Philipp, Rothkegel, Zemelka, Woelle, Hillinger, Woytek, Gottwald, Scholz
nauczycielki - Panna Stephansky, Pani Bochynnek

   Wymieniony Robert Urbanek był - wg monografii Gliwic - dyrektorem szkoły jeszcze w roku 1925. Zmieniał on jednak często miejsce zamieszkania, i tak w 1924 mieszkał już przy Moltkestr. 15 (dzisiejsza ulica Korfantego), natomiast w 1928 roku przy Nieberdingstr. 7 (dzisiejsza ulica Lompy).

   Od roku 1907 w szkole miało swoja siedzibę Górnośląskie muzeum w Gliwicach.

W 1910 roku w szkole została urządzona wystawa antyalkoholowa. Podobno odwiedziło ja aż 3000 osób.

W 1912 roku  powstała w szkole czytelnia dla młodzieży, z której uczniowie mogli korzystać również w okresie wakacji (w 1912 roku wakacje zostały przedłużone z powodu przeciągającego się remontu).

W 1913 roku rektor szkoły, wcześniej wspomniany Robert Urbanek, zorganizował wielką pieszą wycieczkę uczniów szkoły do Łabęd. Uczestnicy wycieczki po dotarciu do celu bawili w ogrodach restauracji Dudka, po czym zorganizowany został dla nich powrót koleją. Podobne wycieczki piesze organizowane były do Łabęd i Sośnicy  przez nauczycielkę gimnastyki.

Podczas I i w latach II wojny światowej do szkoły uczęszczały dzieci ze szkół IV i V, gdyż w ich macierzystych szkołach zostały utworzone lazarety wojskowe.

   W 1925 roku podzielono szkołę na  dwie szkoły – dla dziewcząt i chłopców.  Do szkoły dla chłopców uczęszczało 500 uczniów (12 klas). Kadrę szkoły stanowili wtedy Rektor R.Urbanek, P.Pietschka, E.Wiechulla, F.Abramczik, O.Poplutz, E.Meyer, J.Wiendlocha, O.Erzepky, A.Pal, R.Czichorowsky, W Kubis, A.Joachimsky.

   W części przeznaczonej dla dziewczynek było 449 uczennic (w 10 klasach), zaś skład kadry nauczycielskiej przedstawiał się nastepująco: A.Glatter, A.Wilhelm, A.Brodkorb, W.Fischer, Gertrud Hiilbig, Klara Bochynek, Emma Melzer, Hertha Seidel, Maria Krzeminski, Elisabeth Wein i Margareth Kubessa.

   W 1931 roku Czerwony Krzyż przeprowadzał w szkole kursy dla wychowawczyń i opiekunek dzieci i niemowląt (warunkiem przyjęcia było ukończenie szkoły podstawowej).

   Po II Wojnie Światowej w budynku przy ul. Sobieskiego umieszczono 2 szkoły podstawowe: nr IX - z prawej strony i nr XIX - z lewej. Pomimo, że budynek został przydzielony na potrzeby szkól już w 1945 roku, zajęcia początkowo odbywały się w przedszkolu mieszczącym się przy ulicy Świętokrzyskiej oraz w szkole przy ulicy Kozielskiej, gdyż do 1947 roku w budynku szkoły stacjonowali żołnierze radzieccy. Początek zajęć w budynku opóźnił jeszcze dodatkowo pożar. Szkoła została udostępniona uczniom dopiero dnia 27 stycznia 1947 roku. Z sali gimnastycznej korzystali uczniowie obu szkól, natomiast reszta pomieszczeń  była rozdzielona ścianami. Ściany te przechodziły  przez sam środek budynku.

Grono pedagogiczne liczyło sobie wtedy 7 osób, a każdy z uczniów uczęszczających do tej szkoły otrzymywał posiłek w postaci kromki chleba ze smalcem i kubek kawy zbożowej.

   W roku 1973 obie szkoły połączono, i stworzono jedną numer 9. Szkołę nr 19 usytuowano w późniejszych latach na osiedlu Sikornika.

   Dnia 8 września 1983 roku nastąpiło uroczyste nadanie szkole imienia Króla Jana III Sobieskiego.
   Obecnie w budynku znajduje się szkoła podstawowa (6 – klasowa) .

 

Żródła: 

Rocznik Muzeum w Gliwicach Tom V, zbiory prywatne