„GLIWICKIE METAMORFOZY” |
Muzeum górnośląskie
|
Anna i Marek Kołodziej
III.2006
|
|
www.gliwiczanie.pl |
|
gliwickie_metamorfozy@op.pl |
|
|
|
|
|
Od 1907 do 1923 działało
w szkole podstawowej numer IX, przy ulicy J. Sobieskiego - muzeum górnośląskie.
Muzeum to zostało
przeniesione do tej szkoły ze swojej poprzedniej siedziby - szkoły podstawowej
numer IV, znajdującego się przy ulicy Ziemowita - z powodu braku miejsca.
Muzeum górnośląskie w
Gliwicach powstało z inicjatywy obywateli miasta. Jego początki sięgają
pierwszej dekady XX wieku. Celem muzeum było gromadzenie przedmiotów
kojarzonych głównie z historią regionu, ale w zbiorach znalazły się również
eksponaty niezwiązane z Górnym Śląskiem, pochodzące z darów obywateli.
W roku 1905 otworzona została
w Gliwicach „1. wystawa stała”, z siedzibą, jak już wcześniej
wspomniano, w szkole podstawowej numer IV. Pomimo, że na jej potrzeby udostępniono
kilka sal, wciąż nie starczało
miejsca aby udostępnić zainteresowanym wszystkie zasoby. Dlatego tez powstała
koncepcja, aby wszystkie eksponaty przenieść do nowo budowanej szkoły
podstawowej numer IX. W roku 1907, zaraz po udostępnieniu szkoły uczniom,
przeniesiono tam także eksponaty muzeum górnośląskiego. Na potrzeby muzeum
udostępniono 4 sale i korytarz,
jak również część boiska szkolnego, gdzie
umieszczono eksponaty o dużych rozmiarach.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Nadzór nad
tworzeniem i rozwijaniem się muzeum sprawował Artur Schiller
(1858-1945). |
|
|
|
|
|
|
|
W nowym szkolnym
budynku muzeum otrzymało do dyspozycji 3 sale znajdujące się po lewej stronie
korytarza na drugim piętrze, oraz część korytarza, klatkę schodową znajdująca
się z lewej strony budynku jak również na potrzeby muzeum został udostępniony
strych i pracownia naukowa. W każdej z sal została umieszczona inna tematycznie
wystawa: w sali pierwszej motywem przewodnim był Górny Śląsk, w sali drugiej
sztuka i rzemiosło artystyczne, natomiast
w sali trzeciej miejsce zostało poświęcone dla pamiątek dotyczących
górnośląskiego przemysłu i etnografii.
Muzeum posiadało w swoich
zbiorach szereg ciekawych eksponatów. Na podwórzu znalazły swoje miejsce
wykuta ręcznie żelazna „Luppa” oraz podnośnik do ładowania moździerzy
z niemieckiego okrętu wojennego. Przy wejściu na lewą klatkę schodową
umieszczona została chrzcielnica z Michałkowic z 1559 roku oraz żelazny odlew
człowieka (wielkości naturalnych rozmiarów) z 1819 roku noszący nazwę
„Gliwickiego Lekythosa”. Na prowadzącej do muzeum klatce schodowej
umieszczono obrazy przedstawiające widoki
Królewskiej Huty, wykonane przez Gertę Waldau z przeznaczeniem na
wystawę światową w St. Louis w Stanach Zjednoczonych:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Na korytarzu przed wejściem
umieszczone zostały dwie dębowe, ręcznie dłubane łodzie (jedna z nich
została odkopana przy budowie dworca w Kędzierzynie). Na korytarzu udostępnionym
na potrzeby muzeum umieszczono również szereg zabytkowych mebli (w tym XVIII
wieczne szafy, ręcznie wykonane z
jednego kawałka drewna kufry itp.). W szafach na korytarzu umieszczono również
księgozbiór należący do muzeum. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Wśród eksponatów,
umieszczonych w poszczególnych salach, znalazły się między innymi zbiór
motyli, okazy geologiczne, fotografie i pocztówki ukazujące górny Śląsk,
militaria, dawne instrumenty muzyczne, dzieła sztuki (miedzy innymi zabytki
sztuki sakralnej), artykuły gospodarstwa domowego, stroje, naczynia oraz
wzorniki produkcyjne górnośląskich hut żelaza (z terenów Gliwic, Zabrza, Chorzowa). Co ciekawe swoje miejsce znalazł tez
wśród zbiorów muzeum aligator wyłowiony w 1880 roku z wód Ostropki.
Na pozostałe eksponaty, na które zabrakło miejsca w ekspozycji, znalazło
się miejsce na strychu. Umieszczono tam m.in. stary magiel, maszynę do szycia
itp. Eksponaty znajdujące się w
muzeum nie były opisane, na ich temat wypowiadał się kustosz muzeum,
oprowadzający zwiedzających. "2 stała
wystawa" Muzeum Górnośląskiego w Gliwicach została zamknięta w 1923
roku.
|
|
|
|
|
|
|
W roku 1934 muzeum otrzymało od miasta na
stałą siedzibę byłą willę Oscara Caro mieszczącą się przy ulicy Dolnych
Wałów. W roku 1945 muzeum zmieniło nazwę z Muzeum Górnośląskiego (Oberschlesischen
Museum) na Muzeum w Gliwicach, i do dziś funkcjonuje pod tą nazwą. Dodatkowo
posiada jeszcze trzy obiekty: Zamek Piastowski od 1960 roku, Oddział Odlewnictwa Artystycznego
od 1991 roku, (do 2009 mieszczący
się w oryginalnej scenerii starej Huty Gliwickiej, a od tego
czasu na banicji w budynkach pokopalnianych KWK Gliwice)
oraz Radiostację Gliwicką od 2005 roku. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Materiały
źródłowe:
Rafał
Kowalski; Dzieje rodu hrabiów von Ballestrem na Górnym Śląsku w latach
1798-1945
Rudzki
Rocznik Muzealny - Zeszyt
1; Ruda
Śląska 1999
www.muzeum.gliwice.pl
Rocznik
Muzeum w Gliwicach Tom V
zbiory
prywatne: Staflik, Marian Jabłoński
|
|