„GLIWICKIE METAMORFOZY”

Muzeum górnośląskie

Anna i Marek Kołodziej

 

III.2006

www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

     
 

   Od 1907 do 1923 działało w szkole podstawowej numer IX, przy ulicy J. Sobieskiego - muzeum górnośląskie. Muzeum to zostało przeniesione do tej szkoły ze swojej poprzedniej siedziby - szkoły podstawowej numer IV, znajdującego się przy ulicy Ziemowita - z powodu braku miejsca.

 

   Muzeum górnośląskie w Gliwicach powstało z inicjatywy obywateli miasta. Jego początki sięgają pierwszej dekady XX wieku. Celem muzeum było gromadzenie przedmiotów kojarzonych głównie z historią regionu, ale w zbiorach znalazły się również eksponaty niezwiązane z Górnym Śląskiem, pochodzące z darów obywateli.

 

   W roku 1905 otworzona została w Gliwicach „1. wystawa stała”, z siedzibą, jak już wcześniej wspomniano, w szkole podstawowej numer IV. Pomimo, że na jej potrzeby udostępniono kilka sal, wciąż nie starczało miejsca aby udostępnić zainteresowanym wszystkie zasoby. Dlatego tez powstała koncepcja, aby wszystkie eksponaty przenieść do nowo budowanej szkoły podstawowej numer IX. W roku 1907, zaraz po udostępnieniu szkoły uczniom, przeniesiono tam także eksponaty muzeum górnośląskiego. Na potrzeby muzeum udostępniono 4 sale i korytarz, jak również część boiska szkolnego, gdzie umieszczono eksponaty o dużych rozmiarach. 

 
       
   
       
    Nadzór nad tworzeniem i rozwijaniem się muzeum sprawował Artur Schiller (1858-1945).  
       
 

  W nowym szkolnym budynku muzeum otrzymało do dyspozycji 3 sale znajdujące się po lewej stronie korytarza na drugim piętrze, oraz część korytarza, klatkę schodową znajdująca się z lewej strony budynku jak również na potrzeby muzeum został udostępniony strych i pracownia naukowa. W każdej z sal została umieszczona inna tematycznie wystawa: w sali pierwszej motywem przewodnim był Górny Śląsk, w sali drugiej sztuka i rzemiosło artystyczne, natomiast  w sali trzeciej miejsce zostało poświęcone dla pamiątek dotyczących górnośląskiego przemysłu i etnografii.

   Muzeum posiadało w swoich zbiorach szereg ciekawych eksponatów. Na podwórzu znalazły swoje miejsce wykuta ręcznie żelazna „Luppa” oraz podnośnik do ładowania moździerzy z niemieckiego okrętu wojennego. Przy wejściu na lewą klatkę schodową umieszczona została chrzcielnica z Michałkowic z 1559 roku oraz żelazny odlew człowieka (wielkości naturalnych rozmiarów) z 1819 roku noszący nazwę „Gliwickiego Lekythosa”. Na prowadzącej do muzeum klatce schodowej umieszczono obrazy przedstawiające widoki  Królewskiej Huty, wykonane przez Gertę Waldau z przeznaczeniem na wystawę światową w St. Louis w Stanach Zjednoczonych:

 
       
   
       
     Na korytarzu przed wejściem umieszczone zostały dwie dębowe, ręcznie dłubane łodzie (jedna z nich została odkopana przy budowie dworca w Kędzierzynie). Na korytarzu udostępnionym na potrzeby muzeum umieszczono również szereg zabytkowych mebli (w tym XVIII wieczne szafy, ręcznie wykonane z jednego kawałka drewna kufry itp.). W szafach na korytarzu umieszczono również księgozbiór należący do muzeum.  
       
   
       
 

   Wśród eksponatów, umieszczonych w poszczególnych salach, znalazły się między innymi zbiór motyli, okazy geologiczne, fotografie i pocztówki ukazujące górny Śląsk, militaria, dawne instrumenty muzyczne, dzieła sztuki (miedzy innymi zabytki sztuki sakralnej), artykuły gospodarstwa domowego, stroje, naczynia oraz wzorniki produkcyjne górnośląskich hut żelaza (z terenów Gliwic, Zabrza, Chorzowa). Co ciekawe swoje miejsce znalazł tez wśród zbiorów muzeum aligator wyłowiony w 1880 roku z wód Ostropki.

   Na  pozostałe eksponaty, na które zabrakło miejsca w ekspozycji, znalazło się miejsce na strychu. Umieszczono tam m.in. stary magiel, maszynę do szycia itp. Eksponaty znajdujące się w muzeum nie były opisane, na ich temat wypowiadał się kustosz muzeum, oprowadzający zwiedzających. "2 stała wystawa" Muzeum Górnośląskiego w Gliwicach została zamknięta w 1923 roku.

 
       
     W roku 1934 muzeum otrzymało od miasta na stałą siedzibę byłą willę Oscara Caro mieszczącą się przy ulicy Dolnych Wałów. W roku 1945 muzeum zmieniło nazwę z Muzeum Górnośląskiego (Oberschlesischen Museum) na Muzeum w Gliwicach, i do dziś funkcjonuje pod tą nazwą. Dodatkowo posiada jeszcze trzy obiekty: Zamek Piastowski od 1960 roku, Oddział Odlewnictwa Artystycznego od 1991 roku, (do 2009 mieszczący się w oryginalnej scenerii starej Huty Gliwickiej, a od tego czasu na banicji w budynkach pokopalnianych KWK Gliwice) oraz Radiostację Gliwicką od 2005 roku.   
       
     

 

 

Materiały źródłowe:

Rafał Kowalski; Dzieje rodu hrabiów von Ballestrem na Górnym Śląsku w latach 1798-1945 

Rudzki Rocznik Muzealny - Zeszyt 1; Ruda Śląska 1999

www.muzeum.gliwice.pl

Rocznik Muzeum w Gliwicach Tom V

zbiory prywatne: Staflik, Marian Jabłoński