„Gliwickie Metamorfozy”

Most w Ozimku

Małgorzata Malanowicz

Zdjęcia: Ewa Hordyniak, Marek Klimurczyk, Małgorzata Malanowicz
www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

       
   W latach 1794–1795 odlano w hucie Malapane most na zamówienie Nicolasa Augusta W. von Burghausa, hrabiego Lassan-Peterwitz, właściciela miejscowości Łażany na Dolnym Śląsku. Był to drugi na świecie most całkowicie wykonany z żelaza. Pierwszym był istniejący do dziś Iron Bridge (zaliczany do zabytków światowego dziedzictwa) na granicznej rzece Severn, którego otwarcie miało miejsce w 1781 roku. Prace nadzorowane były przez hrabiego Redena, a projekt obiektu i technologię wykonania (odlew, transport i montaż) opracował John Baildon – zwróćmy uwagę na podobieństwo do mostu przy Hucie Gliwickiej. Most został uroczyście oddany do użytku 20 maja 1796 roku, z tej okazji wybite zostały pamiątkowe medale w srebrze i złocie – jeden z nich można oglądać w Muzeum Medalierstwa we Wrocławiu.
       

projekt mostu w Łażanach

most w Gliwicach

   Most ten – na rzece Strzegomce był konstrukcją jednoprzęsłową. Dźwigary łukowe o długości 15 m miały konstrukcję szkieletową i były łączone na śruby. Most ważył 46 ton i choć miał nośność zaledwie 6 ton, w owych czasach był chlubą niemieckiego hutnictwa. Most w Łażanach został zniszczony pod koniec II wojny światowej przez radziecki czołg. W ostatnim czasie wydobyto z dna Strzegomki jego elementy, z których część została sprzedana na złom (skąd my to znamy :((( ) a uratowane jego części planuje się wyeksponować w Otwartym Muzeum Techniki we Wrocławiu.

   
       

Przęsła gliwickiego mostu znajdują się dziś na terenie Gliwickich Zakładów Urządzeń Technicznych

 
   Most nad Małą Panwią w Ozimku, zachował się do dnia dzisiejszego i jest najstarszym całkowicie wykonanym z żelaza mostem wiszącym na świecie. Został oddany został do użytku 12 września 1827 roku, uroczystego otwarcia dokonali, kierownik huty nadinspektor hutniczy Freitag, projektant i budowniczy mostu inspektor maszynowy Carl Schottelius oraz przedstawiciel Wyższego Urzędu Górniczego z Wrocławia radca prawny Johann Friedrich Julian von Reil. 

   Było to dzieło pionierskie na owe czasy. Zastosowane w nim rozwiązania wykorzystał w roku 1897 Karl von Leibrand przy budowie mostu na rzece Argen, a interesujący się tą budowlą inżynier Othmar Hermann Ammann uczestniczył w budowie największego wiszącego mostu na świecie „Golden Gate Bridge” w San Francisco.

   Na murowanych przyczółkach po obu stronach rzeki ustawiono po dwa filary wykonane z ażurowych odlewanych płyt skręcanych śrubami. Miały one kształt ostrosłupów o ściętych wierzchołkach i wraz z łączącymi je ażurowymi belkami tworzyły rodzaj portalu. Przęsło mostu zawieszono na cięgnach z pojedynczych prętów, a odciągi zakotwione na stałe w gruncie wykonano z łańcuchów o kutych ogniwach łączonych sworzniami. Jezdnię tworzyły drewniane belki. 
Zdjęcia z czerwca 2009 roku

   Most ma 31,5 m długości i 6,6 m szerokości. Do jego budowy zużyto 57 ton odlewów żeliwnych i 14 ton stali. Nośność obliczeniowa wynosiła 3 tony, ale w praktyce okazało się że most wytrzymał pięciokrotnie większe obciążenia. Przetrwał też wielką powódź w 1830 roku, kiedy to całkowitemu zniszczeniu uległa zapora wodna na Małej Panwi. W 1854 roku wzmocniono fundamenty i całą konstrukcję. Uszkodzeniu uległ w styczniu 1945 roku gdy radziecki czołg próbował przez niego przejechać. 

   W latach 2009-2011 most poddano gruntownemu remontowi. Został rozebrany, poddany gruntownej konserwacji, a następnie złożony ponownie i 3 maja 2011 uroczyście oddany do ponownego użytku. Projektowane jest utworzenie nad rzeką „bulwaru hutniczego”, jego uzupełnieniem będzie przedłużenie ulicy Hutniczej w kierunku kościoła ewangelickiego, ta część ulicy została już nazwana imieniem Karla Friedricha Schinkla, projektanta świątyni. Również w dawnym parku hutniczym przewidziano inwestycje nastawione na turystów. 
Zdjęcia z listopada 2011