„GLIWICKIE METAMORFOZY”

Huta Donnersmarcka w Zabrzu

Osiedle patronackie „Sandkolonie” (Zandka)

Małgorzata Malanowicz

Gliwice 2008

www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

Historia huty

Ród Donnersmarcków

Osiedle patronackie

Budownictwo socjalne

 

 

       

„Zandka”  (Sandkolonie - Kolonia Piaskowa)

         Osiedle  Huty Donnersmarcka z lat 1900-1921 z domami dla robotników i urzędników przy obecnych  ulicach Krakusa i Stalmacha – liczy około 40 budynków. Większość domów oparta była na typowym rzucie mieszczącym po cztery mieszkania na trzech kondygnacjach. Każde z mieszkań składało się z dwóch izb i kuchni z loggią. Toalety – po jednej na dwa mieszkania zlokalizowane były w ryzalicie i dostępne z półpięter klatki schodowej. Osiedle miało stanowić wizytówkę huty, dlatego projekt zakładał iż budynki (z charakterystycznymi dla pejzażu miasta elementami muru pruskiego) będą zróżnicowane elewacjami.  

        Domy dla urzędników projektowano w nieco wyższym standardzie. Oprócz zróżnicowanych domów mieszkalnych znajdowały się tam przedszkola i dom starców. Nieco później gmina wybudowała szkołę. 

dom starców

   Większość budynków wzniesiono w stylu zwanym „narodowym romantyzmem”, odwołującym się do budownictwa ludowego, niekiedy z elementami secesji. Mimo zniszczeń budynki zachwycają do dziś piękną snycerką.

 

 

Budynek dawnego przedszkola

     Wzniesiony w 1912 roku w stylu modernizmu wg projektu Grünewalda i Bensheima z Berlina. Wewnątrz salka teatralna.

 

 

Dom starców

 

 

Domy urzędników  

         Zbudowane w 1912 roku w stylu modernizmu. Elewacja frontowa dekorowana drewnianą konstrukcją szkieletową z płaskorzeźbionymi płycinami.

Budynek mieszkalny - powstał ok. 1910 roku w stylu modernizmu, prawdopodobnie wg projektu Arnolda Hartmanna, na elewacji dekoracyjne płyciny płaskorzeźbione w drewnie. Piętro konstrukcji szkieletowej, dekoracyjne

 

 

Domy robotnicze - zbudowane w latach 1909 - 1916 w stylu modernizmu przez hutę Donnersmarcka dla jej pracowników.