Zatorze nie ma tak długiej i bogatej historii większość pozostałych dzielnic Gliwic, ale na terenie dzielnicy znajduje się wiele obiektów, z których każdy wart jest osobnego "reportażu" i niektóre już na szczęście go na naszej stronie posiadają.

   Zacznę od cytatu, który określał projekt organizowany przez Wydział Architektury Politechniki Śląskiej i Muzeum w Gliwicach:

Patrzę - Widzę - Rozumiem. Zatorze - piękno miasta ukryte w szczegółach

   "...Zatorze to przestrzeń niezwykła. Znaleźć tu można wiele interesujących miejsc i budowli. Znaną przestrzeń Zatorza tworzą znane obiekty.... Jest tu także przestrzeń mniej znana. Uwagę przypadkowego przechodnia musi zwrócić zabudowa dawnych osiedli mieszkaniowych, klimat plątaniny ulic i uliczek, podwórek pełnych zieleni, bram, ogrodzeń, czy cokołów po nieistniejących rzeźbach....”

   Z Zatorzem związana jest postać znanego pisarza Horsta Bienka, który tak pisał o tym miejscu w książce "Podróż w krainę dzieciństwa"

   "... Moim domem były tak naprawdę okolice Stadtwaldu, święta dzielnica mojego dzieciństwa. Tam gdzie bliski był mi kiedyś każdy dom i każde drzwi, każde drzewo i każdy płot, każdy mur i każdy kamień. Wiedziałem, jakie drzewa kwitną w którym ogrodzie, wiedziałem, kiedy dziki bez pokrywa się czarnymi gronami i kiedy dojrzewa morwa, wiedziałem, jakie wołanie dobiega z którego okna i odbija się echem na dziedzińcu. Wiedziałem, kiedy poranne słońce przenika do sypialni i jakie refleksy świetlne wyczarowuje na ścianie. Słuchałem skrzeczenia sójki, a kukułki pytałem, ile lat będę jeszcze żył..."

...

Domy robotnicze 

   W dolnej części powyższego planu z 1916 roku widać charakterystyczny blok zabudowy, który otacza teren szkoły VIII. Przy tej ulicy znajduje się dom, w którym urodził się Horst Bienek. 

Szkoła d. Waldschule

   Budynek ten należy do najstarszych obiektów szkolnych w Gliwicach. Szkoła została oddana do użytku 7 listopada 1903 roku. Oprócz Szkoły Powszechnej nr 8 obejmowała również Szkołę Gospodarstwa Domowego dla Dziewcząt. W 1916 roku budynek został czasowo przejęty przez armię na potrzeby szpitala woskowego. W roku 1923 szkoła została podzielona na części żeńską i męską, z osobnymi wejściami, do wspólnego nauczania powrócono dopiero w 1956 roku. W 1966 roku do szkoły dobudowano niezmiernie potrzebną salę gimnastyczną, szkoda jedynie, że bez żadnego szacunku dla istniejącej zabudowy. 

Liceum - obecnie ZSO nr 3

   Szkołę wybudowano w latach 1930–1931. W ostatnich miesiącach II wojny światowej i tuż po wyzwoleniu w budynku mieścił się szpital wojskowy. Po przejęciu miasta przez polską administrację w marcu 1945 r. obiekt ten przekazano na cele oświatowe. Początkowo mieściły się tu Szkoła Powszechna nr 16 i Szkoła Powszechna nr 16 a, które później przemianowano na Szkołę Powszechną nr 23. Od 1.09.1948 r. w budynku zaczęło również funkcjonować II Gimnazjum i Liceum Żeńskie. 

   W wyniku pierwszej po wojnie reformy oświatowej, ustanawiającej tzw. jedenastolatki, połączono obie szkoły, funkcjonujące przy ul. W. Wróblewskiego i od tej pory obowiązywała nazwa Szkoła Żeńska Ogólnokształcąca Stopnia Podstawowego i Licealnego w Gliwicach. W 1954 r. szkoła stała się placówką oświatową Towarzystwa Przyjaciół Dzieci i otrzymała nową nazwę - IV Szkoła Podstawowa i Liceum Ogólnokształcące TPD. W 1974 r. z budynku "wyprowadzono szkołę podstawową. Utworzono wówczas nowe oddziały w liceum, od 1.09.1980 r. budynek przyjął w swoje podwoje Liceum Ogólnokształcące dla Pracujących. Od 01.01.1984 r. obie szkoły weszły w skład Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 3 w Gliwicach.

   W związku z kolejną reformą szkolnictwa od 01.09.2000 r. w skład zespołu włączono Gimnazjum nr 17, a później Gimnazjum nr 20. 

Kościół p.w. Chrystusa Króla  więcej tu

Cmentarz żydowski "Nowy"

   Cmentarz ten został założony w 1902 r. Nekropolia ogrodzona ceglanym murem z pięknymi bramami zajmuje dziś powierzchnię 1,7 ha. Do dnia dzisiejszego zachowało się ponad 600 nagrobków, m.in. przyścienne grobowce rodzinne. Na zakończeniu biegnącej przez środek cmentarza alei znajduje się poświęcony Żydom poległym w I wojnie światowej pomnik z 1932 r. z napisem w języku hebrajskim i niemieckim „Unseren Kameraden” – Towarzyszom Broni, oraz pomnik 76 Żydów zabitych podczas ewakuacji filii obozu Oświęcimskiego w Gliwicach w 1945 roku, napis na nim w języku hebrajskim i polskim głosi: „Zginęli śmiercią męczeńską z rąk siepaczy hitlerowskich na wieczną hańbę faszyzmu niemieckiego”. W części południowo-wschodniej znajdują się współczesne powojenne groby. Cmentarz ten jest jedną z trzech czynnych nekropoli żydowskich w woj. śląskim. 

Żydowski dom przedpogrzebowy

   Przy cmentarzu wybudowano w 1903 r. okazały i imponujący neogotycki dom przedpogrzebowy według projektu wiedeńskiego architekta Maxa Fleischera, który dziś stanowi bardzo cenny w skali kraju oraz regionu zabytek. Według architekta dom ten zaprojektował "gminie na chwałę, a miastu na ozdobę". (Na miejscu kierowali budową: architekt Johann Miedel i technicy budowlani Andreas Holzenpfeil i Oskar Stanjura. Budowę prowadziła firma budowlana mistrza murarskiego Juliusa Scheera z Gliwic.) Budynek jest jednokondygnacyjny, wykonany z ozdobnej cegły klinkierowej. Posiada cechy architektury neogotyckiej. Bryła budynku o długości 43m jest trójdzielna i symetryczna. Całość jest przykryta czterospadowym dachem z dachówki ceramicznej. Zabytek ten w niedługim czasie zostanie odnowiony (podobno) i przywrócona zostanie mu dawna świetność (podobno). [styczeń 2016 – ziściło się]

Budynek d. koszar artylerii  więcej tu

      Wieża ciśnień  więcej tu

Stadion Jahna

Osiedle Huldschynsky'ego

Niestety domy są w znacznej mierze przebudowane, oryginalne okna zachował tylko jeden, 

ale nie za przyczyną świadomości właścicieli, ale z braku tychże

Kościół p.w. Świętej Rodziny

 

1898	Siostry Boromeuszki wystąpiły do właściciela o ufundowanie i wybudowanie kościoła.
1900-1901	Budowa kościoła według projektu berlińskiego architekta prof. Oertzena na planie krzyża greckiego.
9 kwietnia 1901	Poświęcenie Świątyni
1908	Pieczę nad świątynią obejmuje parafia pw. Św. Bartłomieja
1918	Świątynie i teren wokół, ponad 16 arów, Spółka Akcyjna Zakładów Huldschinsky’ego przekazuje na wieczyste użytkowanie władzą kościelnym,
1919	Pierwszym proboszczem zostaje ks. Dziewior
1 kwietnia 1924	Ustanowienie samodzielnej parafii
1935	Konsekracja kościoła przez arcybiskupa wrocławskiego kardynała Adolfa Bertrama
1946	Pieczę nad parafią obejmuje Zgromadzenie Misjonarzy Świętej Rodziny

Osiedle na przeciw kościoła

...

...

Zameczek Leśny (d. Waldschloss) i park (Stadtwald)

Lipowa 58

  Warto przyjrzeć się uważnie temu budynkowi przy ulicy Lipowej 58, który prosi się o remont, a jest niedoceniany nawet przez ludzi mieszkających w pobliżu. Wyróżnia się on secesyjną asymetryczna fasadą, roślinnymi detalami i symbolicznie potraktowanymi postaciami kobiecymi. Ornamenty mają charakter światłocieniowy, zbliżony do rzeźby. Całość fasady wykonana w tynku w jednym kolorze jest elegancka i nie przejaskrawiona.

Przedszkole na Brzozowej

(dawniej o ile pamiętam Dom Młodzieży albo coś w tym rodzaju)

modernistyczna bryła, skutecznie spaprana późniejszymi "ulepszeniami" i przemalowaniami

(miałam przedwojenne zdjęcie, ale oczywiście jak jest potrzebne, to nie można go znaleźć)