Wśród wielu atrakcji naszej tegorocznej wyprawy na Kujawy znalazło się zwiedzanie jednego z najbardziej znanych rezerwatów archeologicznych w Polsce, Biskupina. Ten prehistoryczny gród położony jest na Szlaku Piastowskim, w powiecie żnińskim, nad Jeziorem Biskupińskim. Jego
fragmenty odkrył przypadkowo (w 1932 r.) miejscowy nauczyciel, Walenty Szwajcer. Pierwsze prace i badania archeologiczne podjął, uważany za ojca polskiej archeologii prof. Józef Kostrzewski. Od tej pory prowadzone są tutaj nieustanne badania naukowe.

    16 września 1994 roku gród w Biskupinie uznany został za pomnik historii Polski. Osada, której zrekonstruowane fragmenty udostępniono turystom, powstała ok. 700 lat p.n.e. w okresie kultury łużyckiej. Ma kształt owalu, gdyż w tym czasie teren, na którym ją zbudowano był zajmującą powierzchnię 2 ha wyspą. Na jej terenie znajdowało się ponad 100 domostw, usytuowanych wzdłuż 11 ulic wyłożonych drewnem. Mogło w niej mieszkać od 800 do 1000 osób. Na każde z domostw składała się izba z przedsionkiem zajmowanym zimą przez zwierzęta gospodarskie. W izbie na wspólnym, familijnym łożu spała cała rodzina. W centrum głównej izby znajdowało się palenisko, którego dym wydostawał się przez niewielki otwór w pokrytym trzciną dachu. W chatach nie było okien, panował więc półmrok, o czym mogliśmy się przekonać zwiedzając ich wnętrza. Wejścia znajdowały się po stronie południowej, co ułatwiało ogrzanie wnętrz. Wszystkie chaty były jednakowe, nie ma ani jednej lepiej wyposażonej, bogatszej. Świadczy to braku zróżnicowania społecznego. Nie znaleziono dowodów na to, że w którejś z chat mógł mieszkać „władca” tej społeczności.

    Osada otoczona była skrzynkowym wałem drewniano-ziemnym o długości 640 m, szerokości 3 m i domniemanej wysokości do 6 m, w którym znajdowała się potężna brama wjazdowa z dwuskrzydłowymi, dębowymi wrotami. Stanowiła ona znakomity punkt obserwacyjny. W jej pobliżu znajdował się nieduży plac, miejsce spotkań mieszkańców. Dla zabezpieczenia przed pożarem wał obłożony był warstwą gliny. Cały gród otoczony był ostrokołem o szerokości od 2 do 9 m, zbudowanym z ukośnie wbitych pali. Taki układ pali zapobiegał zalewaniu ostrokołu i podmywaniu wału. Do jego budowy ścięto ok. 4 tysiące drzew. Wokół wałów prowadził drewniany pomost, który łączył gród ze stałym lądem, a także ułatwiał obronę przed ewentualnym wrogiem.

     Ludność Biskupina zajmowała się rolnictwem, rybołówstwem , zbieractwem i rzemiosłem, jak garncarstwo czy tkactwo. Podstawowym materiałem budowlanym było drewno. Drzewa ścinano brązowymi siekierkami, ale poza tym nie używano do budowy żadnych elementów metalowych.
Rzemieślnicy biskupińscy z drewna wytwarzali także radła, czółna dłubanki, koła od wozów oraz drobne przedmioty gospodarstwa domowego. Istotną rolę odgrywała hodowla, głównie bydła, owiec, kóz, świń, koni i psów, która dostarczała mieszkańcom skór, mięsa, mleka, wełny oraz siły
pociągowej. Mieszkańcy osady nawiązywali kontakty handlowe z sąsiadami i wędrownymi kupcami (w pobliżu przebiegał Bursztynowy Szlak). Świadczą o tym np. odnalezione tu przedmioty pochodzące z Włoch czy Niemiec. Znaleziono także bursztyn oraz miedź służącą do wyrobu przedmiotów z brązu, oraz żelazo. Mieszkańcy żywili się przede wszystkim uprawianymi przez siebie zbożami (pszenica, proso, jęczmień) oraz soczewicą, grochem czy rzepą. Pola uprawne uzyskiwane poprzez wypalanie i karczowanie lasów, znajdowały się wokół osady. W pewnej odległości od osady odkryto 91 bogatych pochówków. Szczątki były poddawane kremacji, a następnie umieszczane w urnach. W osobnych urnach odnaleziono narzędzia i ozdoby. Z czasem zmiany klimatu doprowadziły do podniesienia się poziomu wód Jeziora Biskupińskiego i pochłonięcia całej osady. Gród upadł w przybliżeniu około 550 roku p.n.e., ale to właśnie woda i osadzający się muł, przyczyniły się do zachowania ruin Biskupina w doskonałym stanie.