Gliwickie Metamorfozy

III Wielka Eskapada Metamorfoz

Uście Gorlickie Cerkiew

Małgorzata Malanowicz
Zdjęcia: uczestnicy wyprawy

V.2013
www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

       

   Cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Paraskewy. Zbudowana została w 1786 roku w stylu zbliżonym w swym oryginalnym kształcie do zachodnio-łemkowskiego i zastąpiła użytkowaną od 132 lat (wybudowaną w 1654 roku) starą cerkiew. Wzniesiono ją środków zebranych pośród mieszkańców Uścia pod nadzorem ówczesnego parocha Piotra Hłumeckiego. Wykonawcą był Stefan Król z Ługu. 

   Do 1947 roku użytkowana była przez miejscowych grekokatolików jako cerkiew parafialna. Po Akcji "Wisła w 1947 roku przejęta została i użytkowana przez kościół rzymsko-katolicki jako kościół pod wezwaniem Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Po powrotach Łemków, w latach 19571967 była okazjonalnie użytkowana przez miejscowych grekokatolików. Obecnie po wybudowaniu nowego kościoła, miejscowi grekokatolicy są jedynymi użytkownikami cerkwi pod wezwaniem św. Paraskewy. Oficjalne przejęcie cerkwi przez grekokatolików nastąpiło w 1997 roku.

   Jest to typowa drewniana, trójdzielna cerkiew o konstrukcji zrębowej z prezbiterium, nawą i babińcem (przy prezbiterium zakrystia a przy wieży obszerny przedsionek). Wieża słupowo-ramowa o ścianach pochyłych z pozorną izbicą. Słupy nośne ujmują babiniec. Cerkiew jest obita gontem a wokół zachata. Nad nawą i prezbiterium kopuły namiotowe, łamane uskokowo (dwukrotnie nad prezbiterium i trzykrotnie nad nawą). Zwieńczenia kopuł baniaste z pozornymi latarniami. Cerkiew pokryta jest blachą co jest efektem kolejnych remontów. Świątynia jest orientowana z prezbiterium skierowanym na wschód.

   We wnętrzu cerkwi znajduje się kompletny, XVIII-wieczny ikonostas na którego cokole wykonane są płaskorzeźby Adama i Ewy oraz proroków (jest to ewenement gdyż kościół wschodni nie uznawał rzeźby figuralnej). Cerkiew zdobi ciekawa polichromia wykonana w 1938 roku. Zachował się na jednej ze ścian tekst, potwierdzający rok wykonania polichromii oraz określający jej fundatorów i wykonawców. W nawie znajdują się dwa ołtarze boczne o charakterze barokowym z obrazami Zmartwychwstania oraz Matki Boskiej z dzieciątkiem. Kilka ikon z wyposażenia cerkwi zdobi ściany muzeów min. Muzeum Historycznego w Sanoku z najcenniejszą z nich pochodzącą z XV wieku ikoną św. Paraskewy Serbskiej.

       
       

 

 

Materiały źródłowe:

Brykowski R., Łemkowska drewniana architektura cerkiewna

www.beskid-niski.pl