„Gliwickie Metamorfozy”			III Wielka Eskapada „Metamorfoz” Cerkiew w Banicy		Małgorzata Malanowicz Zdjęcia: uczestnicy wyprawy V.2013
	www.gliwiczanie.pl		gliwickie_metamorfozy@op.pl

	Dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem śś Kosmy i Damiana (obecnie kościół katolicki) Nie jest znana dokładna data powstania cerkwi, przypuszcza się że zbudowano ją w połowie XVIII wieku (nie później niż w roku 1787) jednak wiadomo, że nie była pierwszą cerkwią we wsi czwartą z kolei. W 1898 roku nastąpił pierwszy gruntowny remont świątyni, który wyraźnie zmienił jej formę - przedłużono nawę, zmieniono dach nad nawą na tradycyjny dwuspadowy. W latach kolejnych (1922, 1966) dokonywano kolejnych niezbędnych remontów. Ostatnie remonty w latach 80-tych XX-go wieku inspirowane i nadzorowane przez proboszcza Banicy Mirosława Czekaja, zaowocowały nagrodą Ministra Kultury i Sztuki dla najlepszego użytkownika zabytków drewnianych. Jest to jedna z nielicznych cerkwi łemkowskich, która nie jest orientowana; prezbiterium jest zwrócone w kierunku południowym. Pierwotnie cerkiew była trójdzielna, obecnie nawa w kształcie prostokąta przedłużona o babiniec. Prezbiterium zamknięte trójbocznie. Wieża o ścianach pochyłych usytuowana w przedłużeniu obecnej nawy. Dachy pokryte blachą, pierwotnie nad nawą i babińcem były łamane, wielopołaciowe, jednak po przebudowie pod koniec XIX wieku wykonano nad nawą dach dwuspadowy (nad prezbiterium pozostał wielopołaciowy). Teren wokół cerkwi otoczony jest kamiennym murkiem z bramką - dzwonnicą, która świetnie się komponuje z całością. We wnętrzu pomalowanym na jednolity niebieski zachował się kompletny ikonostas z 1787 roku jednak jest on uzupełniony zachowanymi ikonami z poprzednich banickich cerkwi, które to ks. Czekaj odkrył podczas remontu (również na ścianach nawy wiszą ikony z poprzednich cerkwi). W nawie dwa ołtarze boczne Od 1947 roku cerkiew jest użytkowana przez kościół rzymskokatolicki, nie zmieniając wezwania cerkwi.

 

Materiały źródłowe: Brykowski R., Łemkowska drewniana architektura cerkiewna www.beskid-niski.pl