„Gliwickie Metamorfozy”

III Wielka Eskapada „Metamorfoz”

Kościół w Szalowej

 Małgorzata Malanowicz
Zdjęcia: uczestnicy wyprawy

V.2013
www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

       

   Późnobarokowy kościół pw. św. Michała Archanioła w Szalowej zachował się od czasu budowy w prawie niezmienionej formie. Stanowi wybitny przykład charakterystycznej dla drewnianych świątyń owego czasu próby oddania w drewnie rozwiązań sakralnej architektury murowanej. O wysokiej klasie obiektu świadczą indywidualne rozwiązania konstrukcyjne oraz biegłe posługiwanie się i znakomite wykorzystanie możliwości użytego materiału.

   Obecny kościół zbudowany został w latach 1739-1756 staraniem miejscowego proboszcza Wojciecha Stefanowskiego oraz właściciela wsi Krzysztofa Jordana, architekt budowli nie jest znany. Rokokowa polichromia wnętrza i wyposażenie zostały w większości wykonane w XVIII w., część polichromii na stropach i ścianach powstała w 1808 r. Pierwotnie kościół kryty był gontem, w 1911 r. przeprowadzono prace remontowe i renowacyjne, w czasie których m.in. wymieniono pokrycie dachowe na blaszane.

 

   W 2012 r. ponownie rozpoczęły się kompleksowe prace remontowe - i na ten czas właśnie trafiliśmy. Nie udało nam się wejść do wnętrza - tak więc jest powód aby powrócić.

 
       

       
   
       
   
       
   
       
   
       
    Kościół założony na planie prostokąta z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, zbudowany jest z drewna jodłowego w konstrukcji zrębowej na fundamentach z kamienia łamanego, szalowany z zewnątrz deskami i kryty gontem. W tylnej części dwuspadowego dachu posiada sygnaturkę. W elewacji frontowej znajdują się dwie wieże wtopione w bryłę świątyni i trójkątny szczyt w osi środkowej z rzeźbą św. Michała walczącego z szatanem. Kościół jest budowlą trójnawową w układzie bazylikowym, z trzema zewnętrznymi kruchtami od frontu. Prowadzą do niego drewniane drzwi z bogatą dekoracją kowalską.
   Nawy boczne otwarte są do nawy głównej arkadami o falistych wykrojach wspartymi na przekątnie ustawionych kolumnach. Prezbiterium świątyni nakryte jest pozornym sklepieniem kolebkowym, zaś nawy stropami płaskimi. Na sklepieniu w sześciu monumentalnych i bogato dekorowanych oprawach architektonicznych ukazane są przedstawienia alegoryczne, m.in. Golgota, Adoracja Najświętszego Sakramentu, Tablice Dekalogu, Arka Noego. Monumentalną oprawę posiada malarsko-rzeźbiarska kompozycja ściany i belki tęczowej, wyciętej analogicznie jak arkady naw: na malowanym iluzjonistycznym tle znajduje się rzeźbiona grupa Ukrzyżowania. Ściany nawy głównej pokryte są kołtrynami z motywem pionowych pasów ornamentalnych. Pod oknami znajdują się malowane kartusze z akantu i rocaille z polskimi sentencjami (np. kto nie słucha słowa Bożego, przeklęty niech będzie), a na stropie dekoracja malarska w postaci owalnej plakiety z form rocaille oplecionych wicią oraz bordiury poprowadzonej wzdłuż ścian. Na stropach w nawach bocznych, w przęsłach od strony prezbiterium, znajdują się bogato zdobione malowane iluzjonistyczne sklepienia żagielkowe. Stropy w pozostałych przęsłach dekorowane są m.in. rozetami z motywem liści dębu.
   Wszystkie drewniane detale architektoniczne są polichromowane oraz uzupełnione elementami rzeźbiarskimi, zaś kolumny, cokoły i gzymsy w większości są marmoryzowane. Szczególnie godne uwagi są dwa portale kolumnowe w prezbiterium zwieńczone przerywanymi naczółkami flankowanymi przez figurki aniołów. Na łukach arkad międzynawowych ustawione są polichromowane rzeźby apostołów, wielobarwne rzeźbione wazony z kwiatami oraz kartusze podtrzymywane przez putta. Do najcenniejszych ruchomych elementów wyposażenia kościoła należą drewniane kolumnowe ołtarze późnobarokowe z bogatą dekoracją rokokową z ok. połowy XVIII w.: ołtarz główny i sześć ołtarzy bocznych.

opr.: Narodowy Instytut Dziedzictwa - www.zabytek.pl