Gliwickie Metamorfozy

III Wielka Eskapada Metamorfoz

Cerkiew w Czarnej

Małgorzata Malanowicz
Zdjęcia: uczestnicy wyprawy

V.2013
www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

       

   Dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Dymitra obecnie użytkowana jest jako kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Matki Bożej Nieustającej Pomocy będący filią parafii w Brunarach. Cerkiew znajduje się na wzniesieniu za potokiem, po południowej stronie drogi prowadzącej ze Śnietnicy do Uścia Gorlickiego. Jest to jedna z najstarszych cerkwi na Łemkowszczyźnie, powstała w 1764 roku. Jej dzisiejszy wygląd odbiega znacznie od jej stanu pierwotnego. W pierwszej połowie XIX wieku (prawdopodobnie w 1823 roku) przeprowadzono przebudowę cerkwi efektem czego m.in. znacznie przedłużono prezbiterium.

   Cerkiew w Czarnej to świątynia drewniana, trójdzielna (charakterystyczne wydłużone prezbiterium, kwadratowa nawa, babiniec) o konstrukcji zrębowej, wieża o konstrukcji słupowo-ramowej, z pochyłymi ścianami z charakterystyczną dla wielu wież cerkiewnych izbicą. Słupy wieży obejmują babiniec. Jak większość cerkwi na Łemkowszczyźnie, prezbiterium ma skierowane w kierunku wschodnim (cerkiew orientowana). Ściany kryte gontem. Dach o konstrukcji namiotowo-kalenicowej. Nad nawą dach namiotowy, dwukrotnie łamany uskokowo z niewielką kalenicą łączącą z konstrukcją wieży. Dach kalenicowy znajduje się również nad częścią prezbiterium. Hełm wieży oraz kopuła prezbiterium baniaste z pozornymi latarniami, w nawie i wieży na podstawie czteropołaciowej a nad prezbiterium ośmiopołaciowej. Całość przykryta blachą.

   Wewnątrz znajduje się kompletny, barokowy ikonostas pochodzący prawdopodobnie z okresu budowy cerkwi. Całość w bardzo dobrym stanie, jego konserwacji dokonano pod koniec lat 90-tych XX-go wieku. W ikonostasie są jednak ikony, które powstały zanim powstała świątynia. Warto zwrócić szczególną uwagę na ikonę namiestną przedstawiającą św. Dymitra z Salonik, która datowana jest na rok 1689. Z tego samego roku pochodzi również ikona świętego Mikołaja, która wyróżnia się spośród innych ikon przedstawiających tego popularnego na Łemkowszczyźnie świętego, z niespotykanie szerokim, na dodatek bladoczerwonym omoforionem narzuconym na szaty świętego. Z tego okresu pochodzi też rząd prazdników oraz ikony apostołów w rzędzie Deesis. Warte zainteresowania są carskie wrota, które posiadają bardzo dekoracyjną oprawę. Na carskich wrotach w ramach w kształcie serca, znajdują się ikony przedstawiające czterech ewangelistów oraz Zwiastowanie z Archaniołem Gabrielem i Marią. Ikony te oplecione są winoroślą z zielonymi i czerwonymi winnymi gronami.
   Przy północnej ścianie nawy znajduje się ołtarz boczny z ikoną Matki Bożej z Dzieciątkiem (Hodegetria) powstałą na początku XVI-go wieku. W XVIII wieku przemalowano ikonę i dopiero podczas prac konserwatorskich udało się na powrót przywrócić jej stan pierwotny. W górnych rogach ikony namalowane są postacie archanioła Michała i archanioła Gabriela, na dole ikony przedstawieni są święty Joachim i święta Anna.

   Wnętrze świątyni zdobi polichromia ornamentalna i architektoniczna pochodząca z pierwszej połowy XIX wieku (według Ryszarda Brykowskiego datowana jest na rok 1823). Odnawiana gruntownie w 1930 roku przez S. Tenerowicza a jej ostatnią konserwację przeprowadzono w latach 90-tych XX-go wieku. W babińcu chór muzyczny z ozdobnie pomalowaną balustradą.

   Trzeba podkreślić, że doskonały stan w jakim świątynia się znajduje jest w dużej mierze zasługą parafian i proboszcza.

...

       
       

 

 

Materiały źródłowe:

Brykowski R., Łemkowska drewniana architektura cerkiewna

www.beskid-niski.pl