„Gliwickie Metamorfozy" - Stowarzyszenie na Rzecz Dziedzictwa
Kulturowego Gliwic |
|
Śladem
starych hut
Zagwiździe (Friedrichsthal)
–
Huta Kluczborska
(Kreuzburgerhütte)
|
|

|
|
 |
www.gliwiczanie.pl
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Wieś Zagwiździe powstała w połowie
XVIII wieku, w związku z budową w 1754 roku na zlecenie króla Fryderyka
II huty żelaza „Kreuzburgerhütte”
(Huta Kluczborska). Do jej szybkiego rozwoju przyczyniło się
zapotrzebowanie na amunicję, którą w pierwszym okresie produkowała.
|
|
|
|
|
|
|
W celu uruchomienia maszyn spiętrzono wody
rzeki Budkowiczanka. Jako pierwsze powstały wielki piec z wieżą
gichtociągową oraz odlewnia, nieco później fryszerka. Woda kierowana
była kanałem do budynku nieodległej młotowni. W źródłach z 1793
roku można znaleźć wzmiankę o 3 piecach
hutniczych do wytapiania żelaza i jednym do cynku. |
|
|
|
|
|
|
W roku 1755 roku we wsi mieszkały 24 rodziny, ale liczba
mieszkańców systematycznie rosła: w roku 1819 było ich 769, a w 1840–1058. W 1765 roku istniała już szkoła pod patronatem władz hutniczych
– Szkoła
Hutnicza, jak ją określano, z niemieckim wykładowym (w 1871 roku
przekazana parafii ewangelickiej w Zagwiździu), w 1784 utworzono Gminną Szkołę
Katolicką z polskim językiem nauczania.
|
|
|
|
|
|
|
W 1761 roku wojska rosyjskie zniszczyły hutę, ale po ich wycofaniu
przystąpiono do odbudowy. |
|
|
|
|
|
|
Do dzisiaj zachowało się kilka obiektów :
-
odlewnia z 1839 roku,
rozbudowana w XIX i XX wieku, z wielkim piecem i wieżą gichtową -
młotownia z 1806 roku – częściowo zachowało się wyposażenie:
drewniany młot oraz pozostałości pieców.
-
magazyny – w jednym z nich, pochodzącym z
1802 roku została utworzona Regionalna Sala Muzealna
-
kanały robocze – częściowo
zniwelowane
-
dwa zbiorniki retencyjne na
rzece Budkowiczance
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Zabudowania
odlewni dziś – na pierwszym planie jaz z 1754 roku na rzece Budkowiczance
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Nie znalazłam nigdzie informacji kiedy zamknięto odlewnię,
ale było to niedawno
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Stąd kanałem
woda była doprowadzana do młotowni.

|
|
|
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|
Odlewnia stoi opuszczona i popada w ruinę,
nieco więcej szczęścia miały zabudowania młotowni, gdyż ulokowano w
nich muzeum. Również kanał wychodzący z pomieszczenia gdzie znajdują
się koła napędowe nadal napełniony jest wodą, co razem tworzy wielce
malowniczy widok. 
|
|
|
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|
Na mostku znajduje się nadal oryginalna
barierka

|
|
|
|
|
|
|
 |
 |
|
|
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|
W pomieszczeniach
młotowni zachowały się śladowe resztki dawnego wyposażenia,
w tym
drewniany młot kuźniczy i resztki pieców

|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|

|
 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
A to komplet –
otwór drzwiowy i drzwi. Drzwi zostały skradzione i odzyskane, obecnie
stoją w Izbie Regionalnej
Tabliczka obok
otworu pokazuje poziom wody podczas powodzi w 1997 roku. |
|
|
 |
 |
|
|
|
|
|
|
W budynku dawnego magazynu urządzono Izbę Regionalną
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|

|
 |
|
|
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|
Naprawdę warto odwiedzić Zagwiździe –
gorąco
polecamy...! |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Materiały
źródłowe:
H. Fechner;
Geschichte des Schlesischen Berg- und Hüttenwesens in der Zeit Friedrich
d.G., Friedrich Wilhelm II und Friedrich Wilhelm III 1741 - 1806
Berlin 1903
K.
Popiołek; Historia Śląska od pradziejów do 1945
roku; 1984 A.
Syska; Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego; Katowice 2008
E. Winter; Die Creutzburgerhütte und das Dorf Friedrichsthal,
Göttingen 1987 wikipedia
Opracowanie:
Małgorzata Malanowicz
Zdjęcia
współczesne: Marek Klimurczyk, Małgorzata Malanowicz
Gliwice,
czerwiec
2009 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|