Marek Zettel

Zamek w Pieskowej Skale

2020

 

 

 

Najstarsza wiadomość o zamku w Pieskowej Skale pochodzi z roku 1315. W dokumencie wydanym wówczas przez Władysława Łokietka pojawia się niemiecko brzmiąca nazwa zamku – „castrum Peskenstein”.

Zamek, został wybudowany przez Kazimierza Wielkiego w 1. połowie wieku XIV na cyplu potężnej skały z trzech stron stromo opadającej w Dolinę Prądnika. Z braku źródeł nie znamy średniowiecznej formy i układu przestrzennego warowni. Prawdopodobnie był to dwuczłonowy zespół z wyżej położoną częścią w postaci górującej nad okolicą wieży – u podstawy kwadratowej, następnie przechodzącej w ośmiobok, być może połączonej z niewielkim budynkiem mieszkalnym lub kaplicą, oraz segmentu umieszczonego niżej, obejmującego pomieszczenia gospodarcze lub mieszkalne zgrupowane wokół dziedzińca zbliżonego kształtem do arkadowego dziedzińca zamku renesansowego. Stojąca na niedostępnej skale zwanej dziś „Dorotką” wieża pełniła jeszcze w XV w. funkcję mieszkalną.

W posiadaniu królewskim Pieskowa Skała pozostawała do końca wieku XIV. Imponujące czteroskrzydłowe założenie powstało jako rezultat renesansowej rozbudowy przeprowadzonej z inicjatywy Hieronima i Stanisława Szafrańców w 2. połowie XVI wieku. Nawiązujące formą do architektury północnych Włoch krużganki dziedzińca ozdobiono dekoracją rzeźbiarską w postaci karykaturalnych maszkaronów i kartuszy z herbami Starykoń (Szafrańców) i Rawicz (Anny Dębińskiej, żony Stanisława Szafrańca). Na przedłużeniu skrzydła wschodniego, w jego południowej części Stanisław Szafraniec wzniósł piękną ażurową loggię, a na południe od zamku założono ogrody i podkreślający status właścicieli niewielki zwierzyniec.

W połowie XVII stulecia Michał Zebrzydowski wzmocnił system fortyfikacyjny zamku. Fortyfikacje te, jak na owe czasy, były bardzo nowoczesne i budziły powszechny podziw, jednak nie potrzeba podkreślenia statusu była motorem napędowym poczynionej przez starostę inwestycji, a konieczność uwzględnienia nowego systemu obronnego wobec zastosowania na szeroką skalę artylerii w działaniach wojennych. Oprócz wymienionych umocnień Zebrzydowski zbudował w północnym skrzydle barokową kaplicę św. Michała, nakrytą kopułą o czaszy zdobionej wewnątrz sztukaterią.

Po II wojnie światowej zamek w Pieskowej Skale przejął Skarb Państwa, po generalnej renowacji w latach 1950–1963 stał się Oddziałem Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Obecnie znajduje się w nim stała ekspozycja „Przemiany stylowe w sztuce europejskiej od średniowiecza do połowy XIX wieku”

W kryptach zamku znajdują się cztery manierystyczne sarkofagi Sieniawskich z XVII w. z postaciami zmarłych na wiekach niemające odpowiednika w sztuce polskiej, dzieło wrocławskiego rzeźbiarza Jana Pfistera.

 
 

www.zamkipolskie.com/piesk/piesk.html
     
 

PLAN ZAMKU W PIESKOWEJ SKALE:

1. baszta średniowieczna północna

2. baszta średniowieczna południowa – później przejazd bramny

3. średniowieczna fosa

4. dziedziniec arkadowy

5. ściana parawanowa przy skale Dorotka

6. ryzalit z loggią widokową

7. XVII-wieczne bastiony

8. kurtyna wschodnia z przejazdem bramnym

9. dziedziniec zewnętrzny

10. skrzydło południowe

11. ogrody włoskie

12. korytarz łączący dziedziniec z basztą

13. skrzydło zachodnie

14. taras skalny pod kaplicą

15. oficyna

 
     
   
 
 
 
 
   
     
 
   
     
   
     
   
     
   
     
   
     
   
     
   
     
   
     
   
     
   
     
   
     
   
     
   
     
   
     
   
     
   
     
   
     

 

 

Materiały źródłowe:

 www.zamkipolskie.com/piesk/piesk.html

 http://pieskowaskala.eu/