Gliwickie Metamorfozy

Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna

Małgorzata Malanowicz

Gliwice 2006
www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

       

   Wysokie koszty odwadniania wyrobisk i transportu węgla skłoniły śląskie władze górnicze do podjęcia decyzji budowy Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej (Hauptschlüssel-Erbstollen), która miała odprowadzać wodę z kopalń całego rejonu węglowego i jednocześnie służyć do przewozu węgla w łodziach.

       
       
     Prace rozpoczęte w 1799 roku ciągnęły się aż do roku 1863, w którym sztolnia osiągnęła ponad 14 km długości łącząc kopalnię "Król" w Chorzowie z kopalnią "Królowa Luiza". Jej przedłużeniem był wybudowany w latach 1792-1822, sięgający do Gliwic, Kanał Kłodnicki.   
       

   Drogą tą nie tylko odprowadzano wodę z kopalń, łodziami pod ziemią transportowano nią również załadowywany do skrzyń węgiel (ok. 4 ton na łódź), który przeładowywany u ujścia sztolni do większych łodzi, docierał w ten sposób do gliwickiej huty lub do Odry i dalej. Na terenie Kopalni Zabrze sztolnia zagłębiała się na 10-60 m przy szerokości 1,50 m i wysokości 1,80 m. 

   W latach dwudziestych XIX wieku wydobycie kopalni zaczęło spadać, czego przyczyną było wyczerpywanie się pokładów zalegających powyżej poziomu Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej, a eksploatacja węgla w rejonach odległych od sztolni podrażała koszty transportu. W takiej sytuacji władze górnicze zdecydowały się na rozpoczęcie eksploatacji poniżej poziomu sztolni, która straciła znaczenie jako droga transportowa ostatecznie w końcu lat 30-tych XIX wieku. 

   W roku 1954 sztolnia została zlikwidowana. Wylot zasypano, rozebrano ozdobny portal na jej wylocie i zasypano również kanał Kłodnicki na odcinku wzdłuż rzeki Bytomki. Szyby łączące sztolnię z powierzchnią zlikwidowano w trakcie likwidacji kopalń na obszarach górniczych, na których się znajdowały. 

       
     Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna jest bez wątpienia unikatowym w skali Europejskiej przykładem rozwiązania technicznego związanego z udostępnieniem pokładów węgla kamiennego i jego transportem do odbiorców. Należy ją rozpatrywać jako kompleksowe rozwiązanie techniczne.   
       
     W celu udostępnienia sztolni dla potrzeb turystyki przemysłowej powstało stowarzyszenie „Pro Futuro”. Dla powodzenia całego przedsięwzięcia celowym jest włączenie Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej, po jej udrożnieniu i adaptacji, do trasy turystycznej w ramach Skansenu Górniczego „Królowa Luiza” w Zabrzu. Dzięki takiemu rozwiązaniu uzyska się atrakcyjną trasę turystyczno-edukacyjną z unikatowym w skali światowej obiektem zabytkowym.  
       

       

 

 

       

Materiały źródłowe: 

materiały promocyjne stowarzyszenia "Pro Futuro"

Zdjęcia archiwalne z zasobów Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu